Ortaçağ sonrası Batı felsefesinin babası René Descartes'ın bir keresinde "Cogito ergo sum" - "Düşünüyorum, öyleyse varım" dediği gibi. Peki ya düşünmek artık benzersiz bir insan özelliği değilse? Ya sürekli artan zekaları ve işlem güçleri ile makineler düşünce süreçlerimizi taklit etmekle kalmayıp onları geride bıraksaydı? Düşüncelerimizi makinelere devrettiğimiz ve giderek aptallaştığımız Homo Appiens'in cesur yeni dünyasına hoş geldiniz.
 |
| Rene Descartes (Cogito Ergo Sum) |
İlk hesap makinelerinden tüm bağlantılarımızı ve programlarımızı saklayan akıllı telefonlara kadar, bilişsel yeteneklerimiz üzerindeki kontrolü sürekli olarak makinelere devrettik. Cihazlarımız o kadar akıllı hale geldi ki artık bizi satranç, Go gibi oyunlarda yenebiliyor, müzik besteleyebiliyor ve hatta haber yazabiliyorlar. Bu fenomene yapay zeka veya kısaca AI diyoruz. Artan üretkenlik ve maliyet tasarrufu gibi yapay zekanın birçok faydasına rağmen, bazı uzmanlar makinelere fazla bağımlı hale geldiğimizden endişe ediyor. Bizim yerimize karar vermesi için yapay zekaya giderek daha fazla güvenirken, eleştirel ve bağımsız düşünme yeteneğimizi kaybettiğimizden korkuyorlar. Kısacası, Homo Appiens oluyoruz - kolaylık için özerkliklerinden vazgeçen yarı duyarlı bir varlık türü.
Ama buraya nasıl geldik? Her şey, basit aritmetiği çocuk oyuncağı haline getiren mütevazi hesap makinesiyle başladı. Ardından, verileri insanlardan çok daha hızlı işleyebilen bilgisayarlar geldi. İnternetin gelişmesiyle birlikte, parmaklarımızın ucunda büyük miktarda bilgiye erişim sağladık. Şimdi, yapay zeka sayesinde, bu bilgileri analiz edebilen ve insanların ortaya çıkarması aylar olmasa da haftalar sürebilecek içgörüler sağlayabilen makinelere sahibiz. Bütün bunlar kulağa etkileyici gelse de bazı önemli soruları da gündeme getiriyor. Bizim yerimize düşünmeleri için makinelere çok fazla güvendiğimizde ne olur? Ya bu makinelerde ön yargılar varsa veya hata yaparsa? Ve belki de en önemlisi, onları kullanmayı bıraktığımızda kendi bilişsel yeteneklerimize ne olur?
Bazı uzmanlar, makinelere olan bağımlılığımızın bizi daha akıllı değil aptal yaptığını iddia ediyor. İnsanların basit zihinsel hesaplamalar yapma veya telefon numaraları veya adresler gibi önemli ayrıntıları hatırlama yeteneklerini kaybettiğini gösteren araştırmalara işaret ediyorlar. Ayrıca, makineler daha gelişmiş hale geldikçe, nasıl çalıştıklarını anlama veya onların girdileri olmadan karar verme konusunda giderek daha yetersiz hale geleceğimizden endişe ediyorlar. Yapay zekanın yükselişi bizi daha verimli yapıyor olabilir ama aynı zamanda bizi daha az zeki yapıyor. Makinelere o kadar bağımlı hale geliyoruz ki eleştirel düşünme, verileri analiz etme ve bilinçli kararlar alma yeteneğimizi kaybediyoruz. Akılsız dronların bir türü haline geliyoruz, bizim yerimize tüm düşünmeyi makinelerin yapmasına izin vermekle yetiniyoruz.
Peki Homo Appiens'in yükselişini engellemek için ne yapabiliriz? Bazı uzmanlar, makinelere güvenmek ile kendi bilişsel yeteneklerimizi kullanmak arasında bir denge bulmamız gerektiğini öne sürüyor. Diğerleri, okullarda eleştirel düşünme becerilerini öğretmemiz ve insanları karar alma süreçlerinde daha aktif rol almaya teşvik etmemiz gerektiğini savunuyor. Yine de diğerleri, yapay zekanın gelişimini yavaşlatmamız ve benimseme konusunda daha temkinli bir yaklaşım benimsememiz gerektiğine inanıyor. Çözüm ne olursa olsun, bir şey açık: makinelere çok fazla bağımlı olmayı göze alamayız. Kendi bilişsel yeteneklerimizi korumamız ve düşünen varlıklar olarak özerkliğimizi korumamız gerekiyor. Aksi takdirde, insandan çok, beraberinde getirdiği tüm sınırlamalarla birlikte makineye benzer hale gelebiliriz. Günümüzün Descartes'ının sözleriyle, "Yapay zeka düşünüyor, bu nedenle aptallaşıyoruz."